تعریف طپش قلب
طپش قلب، شکایت شایع و ناخوشایندی است که به صورت آگاهی از ضربان قلب توصیف می‌شود و اغلب ناشی از تغییر ریتم ضربان قلب و یا افزایش قدرت انقباضی قلب می‌باشد. طپش قلب پاتوگنومونیک هیچ نوع بیماری خاصی نبوده و با وجودیکه شکایت شایعی است ولی تشخیص بیماری اصلی تنها بر اساس علایم و یافته‌های دیگر است.
طپش قلب در ذهن!
با وجود اینها، طپش قلب در ذهن بیماران (به ویژه آنهایی که ترس از ابتلا به بیماری‌های قلبی دارند) اهمیت زیادی دارد. ترس به ویژه زمانی افزایش می‌یابد که بیمار بداند بیماری قلبی دارد یا به او گفته می‌شود که امکان بیماری قلبی در او وجود دارد. اضطراب ناشی از این ترس و آگاهی باعث افزایش فعالیت اتونوم و لذا افزایش ضربان قلب و تغییر ریتم قلب می‌شود (ایجاد یک سیکل معیوب) طپش قلب توسط بیمار به صورت احساس کوبیدن، پرپر زدن، فرو ریختن و احساس پرش توصیف می‌شود.
لازم به ذکر است که میزان حساسیت افراد مختلف در برابر تغییرات فعالیت قلب متفاوت است. بعضی از بیماران از وجود شدیدترین و نامنظم‌ترین آریتمی‌ها آگاهی ندارند در حالی که اکستراسیستول‌های گهگاهی در برخی دیگر ناراحتی شدید ایجاد می‌کند.
آگاهی از ضربان قلب در هنگام شب و متوجه شدن فرد به درون حود، زیاده بوده ولی در موقع فعالیت کمتر می‌شود.
فرد مبتلا به ارگانیک قلبی و تغییر طولانی مدت تعداد و ریتم ضربان قلب و حجم ضربه‌ای با اختلالات مزبور تطابق پیدا کرده و در مقایسه با افراد سالم، حساسیت کمتری به این اختلالات نشان می‌دهد. لذا تاکیکاردی یا فیبریلاسیون مداوم دهلیزی با احساس طپش قلب دائمی همراه نیست در حالی که تغییر ناگهانی و کوتاه مدت ضربان و ریتم قلبی سبب ناراحتی سوبژکتیو می‌شود.
آیا افراد سالم ضربان قلب خود را احساس می‌کنند؟
فرد سالم با شرایط روحی نسبتا خوب در حالت عادی ضربان قلب خود را احساس نمی‌کند. طپش قلب فیزیولوژیک در این افراد در مواقعی چون تب، آنمی حاد یاشدید و تیروتوکسیوکوز ایجاد می‌شود.
علل مهم طپش قلب
عللی اصلی و عمده طپش قلب را میتوان در چهار دسته‌ی زیر طبقه بندی کرد:
1) اکستراسیستول‌ها
طپش قلب در این حالت به صورت پرشی یا جهش‌های منفرد است. اکثر بیماران، انقباض زودرس و ضربانات بعد از آن را به صورت فرو ریختن یا احساس واژگون شدن قلب توصیف می‌کنند. وقفه بعد از ضربان زودرس اغلب به صورت ایست واقعی ضربان قلب احساس می‌شود. پس از وقفه، یک ضربان شدید احساس می‌شود که بیمار آن را به صورت کوبیده شدن بیان می‌کند. اکستراسیتول‌هایمتعدد باید از Af افتراق داده شود.
2) تاکیکاردی‌های اکتوپیک
این موارد از علل شایع طپش قلب بوده و از نظر پزشکی نیز اهمیت زیادی دارند. تاکیکاردی بطنی که یکی از شدیدترین آریتمی‌هاست به ندرت بصورت طپش قلب بروز می‌کند. شروع و ختم تاکیکاردی‌های اکتوپیک ناگهانی است در حالی که تاکیکاردی‌های سینوسی در عرض چند دقیقه شروع و ختم می‌شود تشخیص دقیق تاکیکاردی اکتوپیک زمانی انجام می‌شود که در حین حمله ECG گرفته می‌شود (میتوان از هالتر مونیتورینگ استفاده کرد).
3) سایر علل تپش قلب
سایر علل طپش قلب، شامل پرکاری تیروئید، هیپوگلسیمی، فئوکروموستیوم، تب و داروهاست. در شرح حال بیمار باید ارتباط بین شروع طپش قلب و مصرف توتون، الکل، چای، قهوه، اپی نفرین، افدرین، آمینوفیلین، آتروپین AOIها و یا عصاره تیروئید را سوال کرد. اگر طپش قلب با ایستادن ربط دارد باید به هیپوتانسیون وضعیتی شک کرد. در مواردی که طپش قلب به صورت حمله‌ای و خیلی سریع پیدا شده (ولی نه کاملا ناگهانی) و ربطی به فعالیت و هیجان نداشته است به خونریزی، هیپوگلسیمی و فئوکروموستیوما مشکوک می‌شویم. اگر طپش قلب در زنی میانسال و همراه با تعریق و فلاشینگ دیده شود، به سندروم یائسگی فکر می‌کنیم.
بیشتر بخوانید: بیماری‌های قلبی عروقی و روشهای تشخیص و درمان
4) حالات اضطرابی
طپش قلب در بعضی بیماران ممکن است یکی از تظاهرات اصلی حملات حاد اضطرابی باشد در حالی که در برخی دیگر، دلیل بر نوروز اضطرابی مزمن یا اختلال دایمی فونکسیون سیستم اتونوم می‌باشد. افتراق بین انواع گذرا و مزمن بسیار مهم است چرا که انواع گذرا معمولا با اطمینان دادن پزشک از بین می‌روند اما فرمهای طولانی مدت حتی با وجود دقیق‌ترین مراقبتهای روانی همچنان وجود خواهند داشت. در انواع طولانی مدت بیمار علاوه بر مراقبتهای روانی دقیق باید داروهای آرامبخش را نیز مصرف کند.
علاوه بر طپش قلب، مهمترین علائم این بیماران همان وضعیت اضطرابی آنهاست. در معاینه این بیماران یافته‌های مشخص سندروم هیپرکینتیک یافت می‌شود (بالا آمدن کناره چپ استرنوم با هر انقباض، سوفل سیستولیک آپیکال، افزایش فشار نبض و تعریق فراوان) در ECG ممکن است نزول جزئی ST و معکوس شدن T وجود داشته باشد که گاها سبب تشخیص اشتباه CAD می‌شود. طپش قلب ناشی از بیماری‌های ارگانیک قلبی تقریبا همیشه با آریتمی یا تاکیکاردی همراه است در حالی که بیماران مبتلا به وضعیت اضطرابی ممکن است با وجود ریتم و تعداد ضربان طبیعی قلب (80 بار در دقیقه و کمتر) همچنان طپش قلب داشته باشند.
وضعیت‌های اضطرابی، برعکس بیماری ارگانیک، با آه کشیدن و تنگی نفس همراهند. اگر درد قلبی هم وجود داشته باشد، به صورت لوکالیزه در نوک قلب و به صورت خنجری بوده و ممکن است چند ساعت یا چند روز ادامه داشته باشد. درمان وضعیت اضطرابی همراه با طپش قلب مشکل است و بستگی به رفع عامل آن دارد. در بسیاری از موارد لازم می‌شود یکی بررسی کامل قلبی انجام شود تا به بیمار اطمینان دهیم که قلب او سالم است.
بیشتر بخوانید: درد قلبی و غذا خوردن
درمان طپش قلب
روشهای اصلی درمان طپش قلب عبارتند از:
- برطرف کردن علت ایجاد طپش قلب در صورت امکان
- وقتی علت طپش قلب به درستی شناخته شده و اهمیت آن برای بیمار توضیح داده شود، اغلب نگرانی بیمار کم شده و از بین خواهد رفت.
- در بیمارانی که طپش قلب با ریتم سینوسی یا تاکیکاردی سینوسی دارند، تجویز پروپرانولول به میزان 40 میلی گرم در روز و افزایش آن تا حداکثر 400 میلی گرم موثر است.
Propranolol (Inderal: tab 10,40,80 mg, Amp 1 mg/ml) 10-80 mg/TDS or QID
